Üreticinin umudu 2025'e kaldı

EGEMENLİK - İzmir Ticaret Borsası (İTB) Ocak ayı olağan meclis toplantısı İZTO Meclis Salonu’nda gerçekleştirildi. İTB Meclis Başkanı Ömer Gökhan Tuncer’in idaresinde yapılan meclise İTB Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli, yönetim kurulu üyeleri ile meclis üyeleri katıldı.

2024 yılı ülkemiz için ekonomide zorlukların yoğun olarak yaşandığı bir yıl olduğunu, bu durumun hepimizin işlerinde hissettiğimiz gibi, Borsa işlemlerine de yansıdığını vurgulayan İTB Başkanı Işınsu Kestelli, 2024 yılı toplam işlem hacmimiz 2023 yılına göre yüzde 35 oranında artarak 119 milyar lira oldu. İşlem hacminin yüzde 60’ı bitkisel ürünlerden oluşurken, yüzde 40’ı ise, canlı hayvan ve hayvansal ürünler grubunda gerçekleşti. En çok işlem hacmine sahip ürünler ise; sırasıyla, kırmızı et, palm yağı, pamuk, peynir ve süt oldu. Bu beş ürün 58 milyar liranın biraz üzerindeki işlem hacmi ile toplam hacmin yaklaşık yarısını gerçekleştiğini” söyledi.

Geçen yılın en önemli gündemlerinden birisi ürün fiyatları ve enflasyon olduğunu belirten Kestelli, “Bazı ürünlerde fiyat artışı yüksek olurken, bazılarında ise, fiyatlar üreticilerimizin beklentilerinin çok altında kaldı. 2024 yılı ortalama süt fiyatları 2023 yılına göre yüzde 28 oranında artarak 14,6 lira olarak gerçekleşti. Ortalama karkas dana eti fiyatları 323 lira oldu ve bir önceki yıla göre yüzde 61 arttı. Süt fiyatlarındaki artış oranının et ve yemdeki artışın altında kalması süt hayvanlarının kesime gitmesinin ve dolayısıyla hayvancılığımızın olumsuz etkilenmesinin en önemli nedenlerinden birisi olduğunu” belirtti.

2024 yılında pamuk üreticimizin mutlu olmadığını söyleyen Kestelli, çiğitli pamuk fiyatları 2023 yılına göre yüzde 24 yükseldi ve ortalama 22,2 liradan işlem gördü. Fiyattaki artışın maliyet artışlarının altında kalması ve prim miktarının son 3 yılda kiloda 1,6 lira olarak sabit tutulması üreticilerimizi olumsuz etkilediğini belirterek, konuşmasını daha sonra şöyle sürüdürdü:

“Gelişmelerden mutlu olmayan bir diğer kesim ise, ilimizde de yoğun şekilde üretimi yapılan domates üreticilerimizdi. Sanayi tipi domates fiyatları 2024 yılında sadece yüzde 6 arttı ve ortalama 3,13 lira oldu. Hububat fiyatlarındaki düşük artış oranı da dikkate alındığında bu yıl içerisinde üreticilerimizin ekim tercihlerini ne yönde yapacakları tam bir muamma. Şöyle ki; pamuk, sanayi domatesi, silajlık ve dane mısır ve kısmen de buğday bölgemizde birbirine ekim açısından alternatif olarak tercih edilen ürünler. Bu ürünlerin hiç birisi fiyat açısından geçen yıl üreticisini memnun etmedi. Dolayısıyla üreticilerimizin tercihlerini hangi parametreleri dikkate alarak, nasıl yapacağını şimdiden tahmin etmek çok güç. Umarım, verilecek kararlar hem üreticilerimiz hem de bu ürünlerin kullanıldığı sanayimiz için olumlu olur. 

Geleneksel ürünlerimiz arasında yer alan kuru incir, kuru üzüm ve zeytinyağının fiyatları ise, kısmen de olsa üreticilerimizi memnun etti. Ancak, bu ürünlerde de önemli sorunlar olduğunu söyleyebiliriz. Şöyle ki, sızma zeytinyağı fiyatları 2023 yılına göre yıllık ortalama yüzde 109 arttı. Ancak yeni hasadın başladığı yılın son çeyreği ile birlikte fiyatlar düşüşe geçti. 2024 yılı ilk yarısında 250-300 lira aralığına kadar yükselen sızma zeytinyağı fiyatları günümüzde kalitesine göre 180 lira seviyelerinde işlem görüyor. 

Çekirdeksiz kuru üzüm ise, yüzde 152 oranında artış ile fiyatı en çok yükselen ürünlerden. Ancak, rekolte miktarı iklim şartlarından olumsuz etkilendi ve normal bir sezona göre yüzde 35-40 düştü. Diğer taraftan 25 Ocak tarihi itibariyle yeni sezonda ortalama ihraç fiyatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 71 artmış olsa da ihracat miktarı yüzde 31 geriledi. Rekoltenin bu kadar düştüğü bir ortamda önemli bir stok miktarı ile sezonu kapatabiliriz. 

Bölgemizin bir diğer önemli ürünü kuru incirde ise, 2024 yılı fiyatları önceki yıla göre yüzde 87 yükseldi ve ortalama 173 lira oldu. Gerçekçi olarak ifade etmek gerekirse kuru incir fiyatları üreticilerimizi memnun ediyor ve bu nedenle dikimler son 4-5 yıldır sürekli artıyor. Ancak iklim şartlarından dolayı ürün kalitesinin bu sezon düşük olduğunu söyleyebiliriz. Dünyadaki rekabetçi konumumuzu devam ettirebilmek için, kuru incir üretim, işleme ve depolama süreçlerinde hızlı bir şekilde iyileştirme yapmak zorundayız. Kısacası, 2024 yılı bazı ürünlerde fiyat açısından, bazı ürünlerde ise piyasa gelişmeleri açısından çok olumlu geçmedi. Umarım 2025 yılı sektörün tüm paydaşları açısından çok daha bereketli ve yapısal sorunlarımıza çözümler üretebildiğimiz bir yıl olmasını bekliyoruz.”