Rahim (döl yatağı) ameliyatları kadın hastalıkları açısından en sık yapılan ameliyatlardır. Özellikle rahimin alınması işlemi (Histerektomi) çok farklı nedenlerle ve farklı cerrahi yollardan yapılabilir. Bu yazıda sizlere belki de unutulmuş veya daha doğru ifade ile göz ardı edilmiş bir cerrahi yöntem olan rahimin doğal açıklık olan vajenden çıkarılması (vajinal histerektomi) yönteminden söz edeceğim.
Hangi nedenlerle rahim çıkarılması gerekiyor?
Rahim çıkarılması pek çok nedenle yapılması gerekli olan bir ameliyattır. En sık neden, kadınlarda %20-25 (hatta 35li yaşlardan itibaren %70ler civarında) bulunan miyomlardır. Miyomlar rahimin düz kasından köken alan, iyi huylu urlardır. Miyomlar dışında rahimin alınması gerektiren en sık durumlar; ilaç tedavisine dirençli kanamalar, endometriozis/adenomyozis (rahim iç zarının karında veya rahim kası içinde yer aldığı durumlar), rahim/rahimağzı kanserleri, rahim sarkmaları olarak sayılabilir.
Vajinal Histerektomi nedir?
Vajenin doğal açıklığını kullanarak rahimin çıkarılması işlemine vajinal histerektomi adını veriyoruz.
Biraz tarihçe…
Rahim ameliyatlarından en eskiye dayananı vajinal histerektomidir. Tarihi belgelere göre milattan sonra 120 yılında Efes’li SORANUS tarafından gerçekleştirilmiştir. Ortaçağlarda vajnal histerektomi genel olarak rahim sarkması nedeni ile yapılmış. Bu dönemlerde anestezinin olmaması, hijyen ve kanama kontrolünün olmaması, her türlü ameliyat için olduğu üzere bu ameliyat için de yüksek can kaybı ile birlikte gitmiştir (1). Anestezinin gelişmesi, asepsi/antisepsi (mikropsuz ortamların temini), kanama kontrollerinin sağlanması bu ameliyatların başarısını artırmıştır.
Rahimin karın kesisi ile alınması (abdominal histerektomi) günümüzdeki anlamda ve kendi ileri sürdüğü kesi ile ilk kez 1920’da Johanns Pfannenstiel tarafından, rahimin laparoskopi yardımıyla çıkarılması ise ilk kez 1988’de Harry Reich tarafından gerçekleştirilmiştir (1).
Laparoskopinin günümüzde yaygınlaşması ile rahim ameliyatlarının çoğunda artık laparoskopik yol tercih edilir olmuş ve maalesef VAJİNAL HİSTEREKTOMİ uygulaması azalmaya başlamıştır. Oysa laparoskopik rahim ameliyatında karındaki deliklerden girilerek da rahimin bağları kesildikten sonra çoğunlukla rahim aşağıdan yani vajinal yoldan çıkarılmaktadır. O zaman neden “UYGUN” olgularda hiç karından delik açılmadan vajinal yoldan rahimi çıkarmayalım?
Gerçekten de günümüzde vajinal histerektomi de “MİNİMAL İNVAZİV” (en az girişimsel) olarak kabul edilen rahim ameliyatlarındandır (2).
Vajinal histerektomi nasıl yapılır?
İşlem, cilde herhangi bir KESİ YAPMAKSIZIN, vajenin doğal açıklığını kullanarak (ki buradan doğumda bebeklerin çıkabildiğini hatırlayalım) rahimin çıkarılmasına dayanır. İster belden uyuşturma (epidural/spinal), isterse genel anestezi altında, jinekolojik pozisyonda (doğumdaki gibi), rahimin yan bağları kesilip dikilir ve rahim çıkarılır. Beraberinde yumurtalıklar ve tüpler de alınabilir.
Vajinal histerektomi için en uygun durumlar hangileridir?
Küçük, sarkmış rahimi olanlar, rahim ağzı hücresel anormallikleri olanlar (kanser başlangıcı durumlar), beraberinde diğer sarkmaları olanlar (ameliyatların hepsi aşağı kısımdan yapılacağı için) oldukça uygundur.
Vajinal histerektominin avantajları nelerdir?
Kesi olmaması, ameliyat sonrası ağrı, enfeksiyon risklerinin çok daha AZ olması, daha AZ kan kaybı, ameliyat sonrasında günlük normal yaşama daha çabuk dönülmesi vajinal histerektominin en önemli avantajlarıdır.
Beraberinde idrar sarkması, makat tarafındaki sarkma, vajendeki sarkma gibi sorunlar da giderilebilir.
Vajinal histerektomi kimlere uygun değildir?
Vajnal histerektomi, vajinal bölgedeki “çatı” açılarının çok dar olduğu olgularda (teknik nedenle), çok büyük rahimler (teknik neden), rahimin karın içerisinde çok yoğun yapışıklıklarında (teknik nedenle), rahim kanserinin erken safhaları dışındaki kanser durumlarında (ameliyat çok daha geniş çıkarımları gerekli kılacağı için) uygun değildir.
Neden vajinal histerektomi uygulaması göz ardı ediliyor?
Laparoskopik cerrahinin öne çıkarılması, kadın hastalıkları eğitim sürecinde bu ameliyatın eğitimine daha az yer verilmesi bu ameliyatı maalesef bir kenara itti. Ama konunun uzmanları; “vajinal çıkarılabilecek rahimlerin, karından veya laparoskopi ile çıkarmak yerine DOĞAL AÇIKLIKtan alınmasının yani vajinal histerektomi yapılması”nın daha uygun olduğu görüşünde birleşmiştir.
Bu konuda son söz her halde şu olmalı; kişi bazında hangi ameliyatların uygulanabileceği (seçenekler) sunularak ameliyat olacak kişinin tercihleri de dikkate alınarak rahim ameliyat şekli hekim ve hasta ortak kararı ile belirlenmelidir.
Kaynaklar
- Sutton C. Hysterectomy: a historical perspective. Baillieres Clin Obstet Gynaecol. 1997;11(1):1-22.
- ACOG CLINICAL Committee Opinion Number: 701, 2017
