Bir süredir serbest muhasebeci mali müşavirler ve yeminli mali müşavirler yüksek enflasyon ortamının varlığı nedeniyle mali tabloların enflasyona göre düzeltilmeleri üzerinde mesai harcamaktadırlar.
Bilindiği üzere enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.
Enflasyon düzeltmesi sonucunda gerçekçi, güncel ve enflasyondan arındırılmış mali tablolar elde edilecektir.
Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (yaklaşık 2 milyon mükellef) fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde yüzde 100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. (VUK Mük. 298)
31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar üzerindeki enflasyon düzeltmesi, 2023 yılı mali karı veya zararına, doğrudan vergi matrahına bir etkisi olmayacak, enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecek. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmeyecek.
Ancak 2024 yılından itibaren doğrudan işletmelerimizin vergi matrahını etkileyecektir. Kapsama giren mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla düzeltilmiş değerler üzerinden amortisman ayırmak, malî tabloları düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar.
KOBİ’LER SÜRPRİZ VERGİ ETKİLERİ İLE KARŞILAŞABİLİR
İşletmelerde müşavirlik hizmeti veren mali müşavirlerin çalışmaları ve Merkez Bankası'nın toplulaştırılmış sektör bilançoları aslında “finans sektörü dışı” şirketlerin genel olarak borçlu ve öz kaynak yönünden zayıf bir durumda olduğunu gösteriyor.
Bu şu demektir; 2024, 2025 ve 2026 yıllarında enflasyon düzeltmesi, borçlu ve öz sermayesi zayıf, parasal olmayan aktif varlıkları güçlü “finans dışı” reel sektör şirketlerinde gelir (kar) yönlü bir etki yaratacak. Yani, reel sektör ilave vergi ödeyecek demektir.
Çok fazla zannedildiğinin aksine enflasyon düzeltmesinin sadece fiktif karların vergilemesini engelleyen bir boyutu yoktur. Şüphesiz bu boyutu vardır ancak enflasyon düzeltmesi sonucunda henüz realize edilmemiş karların vergilemesi de mümkün.
Şöyleki; parasal olan ve parasal olmayan bilanço kalemlerinin aktif, pasifteki büyüklüklerine bağlı olarak kar yada zararla karşılaşabilir.
Özetle enflasyon düzeltmesinin her firma için farklı vergi etkisi olabilecektir.
Daha anlaşılır ifade ile aktiflerini mütemadiyen borçla finanse eden işletmeler ve özkaynak yapısı zayıf işletmelerde vergi etkisi olumsuz olacak. İşletmeler yatırımlarını özkaynak ile finanse etmişse kar, yatırımlarını borçla yapıyorsa zarar yani, daha yüksek vergi matrahı ile karşılaşacaktır.
TCMB tarafından yayımlanan sektör bilanço istatistik verilerinden reel sektör mükelleflerinde enflasyon düzeltmesinin vergi etkisinin 175 - 250 milyar TL arasında olacağı öngörülmektedir.
KOBİ'LER İÇİN ATILMASI GEREKEN ADIMLAR…
Enflasyon düzeltmesinden belli ölçekteki işletmeler muaf olmalı ya da enflasyon düzeltmesi çeyrek dönemlerde değil yıllık olarak yapılmalı.
Reel sektörün enflasyon düzeltmesinden beklentisi; mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması, vergileme üzerindeki enflasyon kaynaklı olumsuzlukların giderilmesi, fiktif karlar üzerinden vergi ödenmemesi şeklindeydi.
Ancak 2024, 2025 ve 2026 hesap dönemlerinde yapılacak enflasyon düzeltmesi nedeniyle henüz satılmayan stoklar ve diğer kıymetlere ilişkin enflasyon düzeltme farkları üzerinden peşin vergi ödeme olasılığı bulunmaktadır. Sürpriz tamda burada kendini göstermektedir.
Tam da Kobi'lerin sermaye desteğine ihtiyaç duyduğu bir dönemde enflasyon düzeltmesinden kaynaklı negatif vergi etkisi ile baş etmek durumunda kalacaklardır. Zira enflasyon düzeltmesi aslında tam da işletme sermeye yetersizliği olan işletmeleri, yani mikro ve orta boy işletmeleri etkileyecek, finansal destek beklerken sermaye yapısını zayıflatıcı etkisi olacaktır.
PEKİ, REEL SEKTÖR İÇİN NE YAPILABİLİR?
Öz kaynakları düşük, yatırımlarını yeni borçla finanse eden reel sektör 2024, 2025 ve 2026 hesap dönemlerinde henüz satılmayan/satılamayan stok veya henüz realize olmayan karlar için enflasyon düzeltmesi nedeniyle oluşacak düzeltme farkları üzerinden peşin vergi ödememesi, sermayenin vergilendirilmesine sebep olan etkileri ortadan kaldırmak için acilen yasal düzenleme yapılmalı. Muhtemel vergi etkisi üzerindeki düzeltme, sektörler itibariyle olabilir, işletme büyüklükleri ve vergi oranı itibari ile de olabilir.
